30-31 Ocak 1943 Adana Görüşmeleri

 İkinci Dünya Savaşı Döneminde Adana Görüşmeleri

Yenice'de 30-31 Ocak 1943 tarihlerinde, Türkiye Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ile Birleşik Krallık Başbakanı Winston Churchill'in gerçekleştirdiği iki taraflı toplantıdır.

30-31 Ocak (1943) günleri çalışmalarını sürdüren Adana toplantısının askerî oturumlarına geçmeden önce Churchill'in siyasi oturumlarda belirtmiş olduğu bazı hususlara baktığımızda şunları dile getirdiği görülmektedir. O, önce Türk Ordusu'nun teçhiz edilmesini, sonra topraklarından ve üslerinden yararlanılmasını ve son aşamada Türkiye'nin savaşa girmesini öngören plânını sundu. 1

Türkiye'nin Alman saldırısına karşı koyabilecek askeri gücüne baktığımız zaman, askeri anlamda daha hazırlıklı bir durumda bulunması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu açıdan, savaşa ya Almanya'nın saldırısıyla ya da doğrudan kendi çıkarları açısından girecek olan Türkiye'nin iyi bir şekilde hazırlanması gerekiyordu. Bu bağlamda ilk önce Türk kuvvetlerine askeri malzeme sağlanması gerekliydi. Neticede savaşa dahil olduğu zaman İngiltere tarafından askeri anlamda güçlendirilmesi için askeri planların hazırlanması hususunda görüşmelerin sonucu askeri bir anlaşma içine alınmış ve Türkiye'ye bunların sağlanması kararına varılmıştır: Türkiye'nin bir yıllık savaş ihtiyacı olarak savaş malzemesi; saldırıya uğraması mümkün olan yerlerin korunması için bir İngiliz uçak filosu ve Türk komutası altına verilecek olan belli bir miktar uçak-savar ve tank-savar birlikleriydi.

Konferans'ın kayda değer sonucu, "Adana Listeleri" adı verilen bu askeri malzeme listeleriydi. Churchill bütün bu malzemeleri Türk demiryollarının tam anlamıyla kullanarak göndereceğine dair söz vermiştir. İngiliz Başbakanı Türkiye'yi savaşa  sokmak için bu malzemeleri veriyordu, oysa tam tersi Türkiye'yi savaşın dışında tutmak için kullanılan bir taktiğe zemin hazırlayacağını tahmin edemezdi. Zira bu kadar savaş malzemesini kısa sürede ve hepsini göndermek hem zor hem de zaman alıcıydı.

Bütün bunların başında, bu silahları vermeye söz veren Churchill'in asıl amacı, Türkiye'yi savaşa girmesi için ikna edememiş olmasına karşın, Türkiye'nin savaştaki durumunun Müttefiklerin lehine olacak şekilde genişletilmesiydi. Zira İngiltere, Türkiye'ye yeterli savaş mühimmatı verirse, yakın gelecekte ondan bazı şeyler isteme hakkı olacaktı.2

KAYNAKÇA:

      1. Cemil Koçak; Türkiye'de Milli Şef Dönemi (1938-1945), Yurt Yayınlan, Ankara 1986, s.263.

        2. Esmer A. Ve Sander O.(1993) Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990) (8.Baskı) İkinci Dünya Savaşında Türk Dış Politikası İçinde (s.137-185) Ankara Siyasal Kitabevi.

HAZIRLAYAN

Filiz ZİNCİR