7 Mayıs 1682 Çar Petro tahta çıktı.

 Büyük Petro  

Günümüz Rusya'sının temelini teşkil eden Moskova Büyük Prensliği, XV. yüzyıldan itibaren gelişme sürecine girmişti. XVI. yüzyıl içinde başa geçen Dördüncü Korkunç İvan, imparator manasına gelen Çar unvanını aldı. Çar, küçük Rus prensliklerini kısa sürede ortadan kaldırdıktan sonra Kazan ve Astrahan hanlıklarını ülkesine kattı. Dördüncü İvan, anne tarafından Bizans imparatorlarıyla akraba olduktan sonra onurlanmak için şöyle demiştir: “Eğer İstanbul, ikinci Roma ise, Moskova da üçüncü Roma’dır”. Dördüncü İvan devrinde bütün Volga boyu, Rus hâkimiyeti altına girmiş ve ilk defa Hazar denizine kadar yayılan Moskof, bir taraftan İran’ı, diğer taraftan Kırım Hanlığını tehditle Karadeniz’e inebilmenin yollarını aramaya başlamıştır. 

Kendisinden sonra gelen Rus imparatorlarına da örnek olan 1. Petro Rusya tarihinde Batılılaşmayı başlatan çevresindeki geri kalmış ülkelerden Rusya'yı ayırarak Büyük Rus İmparatorluğu'na dönüştüren en önemli isimdir. Bir Rus tarihçi onun dönemini, Nereye bakarsak bakalım, büyük şahsiyetiyle karşılaşıyoruz; tüm geçmişimize onun uzun gölgesi vuruyor,  cümlesiyle değerlendirmektedirler. 

1689 yılında ablası Rus devleti naibi Sofya’nın saltanatının son bulması ile Rus tahtına geçti. 

1697 yılında “Elçilik Heyeti’ni” oluşturdu. Kendisi de bu heyete takma bir ad ile katıldı. Bu vesile ile Avrupa’yı dolaştı, iş antlaşmaları yaparak yurduna geri döndü.

Ülkede her alanda reform hareketleri baş gösterdi. Yeni fabrikalar açıldı, kılık kıyafet, sakal konusunda bile değişiklikler meydana geldi. 

Petro ile birlikte kadınlarda toplum içerisinde bir yer edindi. 1700 yılında mevcut Rus takvimi değiştirildi yerine Gregoryen Takvimi esas alınmaya başlandı. Görücü usulü evlilik yasaklandı, tarafların zoru ile değil kişilerin kendi tercihi ile evlenmesi teşvik edildi. Bunun altında yatan sebep ise, mutlu aileler oluşturup doğum oranını böylelikle de nüfusu arttırmaktı.  

İnşasına 1703 yılında başlanan Petro’nun kendi adından ismini alan St. Petersburg şehri Avrupa Yolu üzerinde idi. Petro birkaç yıl içerisinde bu bölgeyi muazzam bir liman şehrine dönüştürecekti. Şehir Avrupa, Alman usulü binalarla kuruluyordu.

Ordu ile ilgili reformları incelediğimizde  Topçuluğa büyük önem verildi, seyyar topçu bölükleri kuruldu. 1716 yılında "Askeri Nizamname" ile , Rus ordu organizasyonu sağlandı.  

Petro'nun başlattığı fabrikalaşma süreci 1750'lere gelindiğinde 200'ün üzerinde fabrikanın kurulmasını sağladı. Petro, ziraat, hayvancılık, at ve koyun yetiştiriciliği, bahçıvanlık, şarap sanayi, balıkçılık gibi alanlara da elini attı.

1708 yılında Rusya 8 eyalete bölündü. Bunlar, Moskova, Smolensk, Arhangelsk , Petersburg , Kiev, Kazan, Azak ve Sibirya idi. 

Petro, Matematik ve Denizcilik okulunu kurdu. Bu okulda, Geometri, Trigonometri, Coğrafya gibi dersleri vermek amacıyla İngiliz öğretmenler getirildi. Daha sonra okulda Latince, Almanca, Fransızca gibi derslerde verilmeye başlandı. 1732 yılında ise Harp Okulları açıldı. İlk Milli Kütüphane olan “Kuntskamera” açıldı. İlk Rusça haber gazetesi olan “Vedomisti” kuruldu. 

Çar Petro,  "Bütün evlatlarım, birer birer, Avrupa ülkelerinde hükümran olacaktır. Zira Avrupa’nın bütün devlet kuruluşları köhnemiş ve ihtiyarlamıştır. Fakat Rus Saltanatı inkişaf halindedir, biz bu inkişafı aklımızla bulmuşuz. Gelecek nesillerimizin elinde bir “talimat” niteliğinde olsun diye,  “Vasiyetnamemi” sizler için yazdım." diyerek bir vasiyetname kaleme almıştır. 

* Hive hanlığını ele geçirirsek öte yanı da bizim olur. Petro bu maksatla Hazar denizinde bir donanma kurdu. Buradan Harzem denilen Türk illerine sıçrayarak donanmasını Aral gölüne nakledecek ve oradan da Ceyhun nehri vasıtasıyla Hindistan’a inecektir.

*Komşu ülkelere, Lehistan'a, Norveç İsveç ve Danimarka'ya bu ülkelerle olan ilişkilere Özel ilgi gösterilmelidir. 

*Rus Şehzadeleri her zaman Alman büyüklerinin, özellikle rütbeli şahısların kızlarını almalıdır.

*İngiliz hükümeti ile birlik ve irtibat yaratmalı. Özellikle ticari ilişkilerde ittifak edilmelidir.

*Rusya sınırları Avrupa’da Kuzey Baltık denizinin kuzeye kadar, güneyde ise Kara denize kadar genişlemelidir. 

*Rusya Devleti, Avrupa ve Asya hazinelerinin anahtarı olan İstanbul’u başkent olarak elde ederse o zaman asıl devlet unvanına kavuşmuş olacaktır. 

*İran Devletinin inkişafı her zaman engellensin. O zaman Rusya devleti İran’ı kolay elde edebilir. Ama bunun için ilk önce Osmanlı devletini mahvetmek gerekir.

*Türkistan meselesine gelince ise, orası bizim Hindistan’a açılan kapımızdır. Oraları hanlıklara bölerek ülkeyi parçalayın. 

*Grekler (Yunanlar) ile barış ve dostluk içinde ilişkilerinizi sürdürünüz. Nitekim savaş vakti onlar size mutlaka yardım ederler.  

Kaynakça 

-CİHAN HÂKİMİYETİNİ MOSKOFLARA ÖĞÜTLEYEN DELİ PETRO’NUN VASİYETNAMESİ ve ERMENİSTAN DEVLETİNİN KURULMASINDA ETKİSİ, Beşir MUSTAFAYEV 

-BÜYÜK PETRO’NUN REFORMLARI, BENGİSU ATMACA

Atila Kaya